Sanat İçin Sanat | Sanat İçin Sanat Ne Demek?

Merhaba sevgili sanatseverler! 

Öncelikle böyle bir konu çevresinde birbirimizi bulduğumuz için oldukça mutlu olduğumu belirtmek isterim. 

Bugünkü yazımda, geçmişten beri tartışması süren “sanat için sanat” ve “toplum için sanat” kavramlarını inceleyeceğiz!

Yazımıza devam etmeden önce, Elif Maide Bulut’un eserlerini görmek için hemen tıkla!

Sanat Sanat İçin Midir Toplum İçin Midir?

Dünden bugüne halk arasında hepimizin duyduğu “sanat sanat için mi, toplum için mi” tartışmaları süregelmiştir. 

Çoğumuz sanatın sadece “hünerle ortaya konan güzellik”ten ibaret olduğunu düşünüyor, onun da ilim adamlarının araştırmaları gibi teorik bir kısmı, bir usûlü, bir tarihi ve bir lisans-yüksek lisans-doktora eğitiminin dahi var olduğunu göz ardı ediyoruz. 

Bu arada “güzellik” kavramı da tarih boyunca filozoflar ve sanat teorisyenleri arasında her zaman bir tartışma konusu olmuştur ama şimdii konumuz bu değil. 😊 

Yazıma başlarken biraz sanatın teorik tanımından, biraz da çeşitlerinden bahsedip sonrasında sanatın neden sanat için olduğu konusunu anlatmaya çalışacağım.

Yazının daha anlaşılabilir olması açısından öncesinde mutlaka bu tanımlara değinmek istedim. Oldukça hevesliyim bu konuda, o yüzden hemen başlayalım 😊 

Sanat Eseri Nedir?

Sanat, insan ruhuna has duygu ve düşünceleri; hüner, hayal gücü ve emek ile görende ve dinleyende zevk uyandıracak biçimde ortaya koymaktır. 

Sanat, Arapça “sana‘a (işinde mahir olmak)” fiilinden türemiştir. 

Sanat Çeşitleri Nelerdir?

Sanat çeşitleri olarak ise: Hat, tezhip, minyatür, ebru, çini, mûsîkî, şiir, edebiyât, resim, heykel, mimari, sinema, tiyatro, dans gibi türleri sayabiliriz. 

Hazır türleri saymışken bir noktaya ayrıca değinmek istiyorum. 

Bu kadar çeşit varken insanlarla konuşurken sanat deyince akla sadece resim ya da müzik geliyor olması bana her zaman ilginç gelen bir durum olmuştur. Çünkü bundan şunu anlıyorum ki kişiler sahip oldukları medeniyetin yapı taşlarından olan sanatlara vâkıf değildir. 

Bir toplum kendi sanatlarına sahip çıkmazsa birtakım kültür değerleri de beraberinde yıkılır.

Umuyorum ki sahip olduklarımızın, kültürümüzün, sanatlarımızın farkına varabiliriz. 

Sanat İçin Sanat Ne Demek?

Eveet şimdi gelelim “Sanat için sanat” veya “sanat sanat içindir”, Fransızca bir deyişle ise “l’art pour l’art”. 

İnsan tarih boyunca var olduğu andan itibaren doğuştan gelen bir içgüdüyle duygularını, düşüncelerini ve rûhâniyetini; fıtratında olan estetik zevki, güzellik algısı ve hayal gücüyle birleştirerek ifade etmeye çalışmıştır. 

İçindekileri öyle dışa vurma ihtiyacı hissetmiş, öyle hâlini betimlemek istemiştir ki, bir ihtiyaç gibi… Hadi resimden bir örnek verelim. 

İnsanlar bir zamanlar bir av sahnesini, yaşadığı bir olayı mağara duvarına resmediyorlardı. 

Ne düşünmüş olabilir bu kişiler? 

“Ne çizdiğim önemli değil yan mağaradaki adam beğensin yeter” diye mi düşünmüştür, yoksa “yaşadığım, beni etkileyen bu olayı şuraya çizerek ifade etmezsem şimdi patlicam” 🙂 diye mi düşünmüştür? 

Bu örneklere de sırasıyla “sanat toplum içindir”, “sanat sanat içindir” diyebiliriz. 

Bir de “Tam oturdum şu an sanat yapicam” anına değil de biraz daha öncesine gidersek insanların ortaya koydukları eserlerine sirâyet eden bilinçaltlarının, kalplerinin ve rûhâniyetlerinin şekillenmesinde hâliyle bir şeyler etkili olmalıdır. 

Gelin birlikte inceleylim: 

Bir Sanat Eserinin İşlevi Nedir?

İnsanın doğup büyüdüğü yer, iklim, kültür çevresi, sosyal hayatı, dini, inancı… Bunların neticesinde ortaya konan sanat eserlerinde sanatkâra bağlı olarak tüm bu “kişiyi o kişi Elif Maide Barut yapan” şeyleri ve topluma ait özellikleri görebiliriz. 

İşte tam da burada şu ayrımı çok iyi yapmamız gerekiyor: 

“Bu eser, topluma dair bir şey barındırdığı ya da sırf o toplumda var olduğu için, toplum beğensin diye mi yapılmıştır?” yoksa “bu eseri oluşturan kişi neticede bir insandır, doğduğundan beri bilinçaltını ve estetik zevkini şekillendiren pek çok etmen olmuştur, yansıtmaya çalıştığı şey kendi iç süzgecinden mutlaka geçmiştir. 

Eseri topluma dair şeyler barındırabilir de barındırmayabilir de ama ne olursa olsun toplum için değil, sanat için yapılan bir eser midir” 

Sanat Sanat İçin Midir?

Bunlara cevap olarak diyebiliriz ki, eğer kişi kendi duygu, düşüncelerini ve ruhunun yansımalarını hiçe sayarak sırf toplumdaki insanlar beğensin diye birtakım ürünler ortaya koyuyorsa bir kere bu, sanatın teorik tanımına aykırıyken, sanatın toplum için olduğu konusunda nasıl ısrar edebiliriz? 

Ayrıca yaptığım şey bana ait bir unsur taşımayacaksa, beni yansıtmayacaksa komşunun kızı beğensin diye yaparsam özgünlük bunun neresinde? 

Ha tabi ki ben özgün bir şekilde rûhâniyetimi yansıtmaya çalışarak bir eser ortaya koyarım, bunu da komşunun kızı beğenir ooh harika, tadından yenmez! 

Neticede mârifet de iltifata tâbidir😊 

Özgünlük demişken Kant’ın da bu konuda görüşüne yer vererek minik bir felsefî tanım yapmak istiyorum. 

“Sanat, muhayyele (hayal gücü) ile anlama yetisinin özgür oyunundan doğan şeydir.” 

Buradaki “özgür oyun” tâbiri sizce de oldukça mânidâr değil mi? 

Yani kişi kendi duygu ve düşüncelerini, ruhunun yansımalarını kendi fıtrî zevk, güzellik anlayışı süzgecinden geçirerek ve hayal gücüyle özgürce oynayarak ortaya koyabiliyorsa işte o zaman sanatın tanımına uyabilir. 

Burada herkese eserini beğendirme, herkesi memnun etmeye çalışma yoktur. Özgün olmak vardır. Elbette az önce belirttiğim üzere eserde sanatkârın yetiştiği topluma, kültürüne, dinine, inancına dair bir şeyler görülebilir ki çok çok doğaldır. 

Bu tabi ki eserini toplum için yaptığı anlamına gelmez. 

Özetle:

Son olarak insan yetiştiği toplumdaki mutlulukları, heyecanları, acıları, üzüntüleri ve olayları benimser. Çünkü “insan”dır. Sanatkâr tüm bunlarla ve daha öncesinde belirtmeye çalıştığım diğer olgularla birlikte iç süzgecinden geçirerek ortaya özgün eserini koyar. 

Bunun netîcesinde ortaya konan eserlerde içinde bulunulan toplumdaki kişiler kendilerine dair birtakım şeyler bulabilir. Tüm bunlar çok güzel değil midir? Ne harika beraber ortak duygularda buluşabilmek! 

Ne harika farklı faklı sanatkârların ruhâniyetlerini eserlerinde seyredebilmek! Ne âlâ sanatı sanat için yapabilmek! “Sanat sanat içindir” diyerek siz sevgili sanatseverlerle bir yazımda buluştuk. 

Ben bu konuda konuşmaktan oldukça heyecan duydum siz de umarım okumaktan keyif almışsınızdır. Sanatla, sevgiyle kalınnn!

Sanat dünyasına adım atmak ister misin? Sanatçıları keşfetmeye hemen başla!