1950 Sonrası Portre Sanatı | Soyut Dışavurumculuk

Merhaba! Üç yazıdan oluşan “1950 Sonrası Portre Sanatı” serisinin ikinci yazısına “Soyut Dışavurumculuk” başlığını inceleyerek başlayacağız. 

Keyifli okumalar dilerim! 

Soyut Ekspresyonizm

Jackson Pollock Eserleri

Resim: Jackson Pollock: Portre/ Rüya. 1953. Kağıt üzerine yağlıboya, 58 x 134 cm.

Genelde boyaları tuval üzerine akıtarak ve tuvalin tamamını kaplayacak şekilde yaymaya dayanan bir yöntemle resimlerini yapan Jackson Pollock, yapmış olduğu bu eserinde tuvali görsel olarak ikiye bölerek çalışmıştır. 

Kullandığı yenilikçi teknikte geleneksel perspektifi reddeden köktenci tüm yaklaşımları yıkan bir ifade kullanan Pollock, açık-koyu, renkli renksiz alanlarla ve kontrastlarla resim yüzeyini enerji dolu ve özgürce ifade edebilecek bir zemin haline getirmiş, ama hiçbiri rastlantı sonucu olmayan bir ifade ile algıladığı portreyi, sanatsal duyarlılığından süzerek duygularını resme aktarmıştır.

Willem De Kooning

Resim2: Willem de Kooning: Kadın. 1953       

Willem de Kooning, yapmış olduğu “kadınlar” dizisinin bir resmi olan bu portrede herhangi bir kadının çarpıcı güzelliğinin teshirci ve etkileyici niteliğini yıkmaya çalışmıştır. Kullandığı renklerle kadının albenisini geri plana atmıştır. 

Bu resim, Kooning’in kadınlar dizisindeki soyut olmayan, figüratif denilebilecek dönemine rastlar. Sanatçı, kadınları seks sembolü ve insan değil de nesne olarak gören toplumu resimleriyle yargılar. 

Tuval üzerindeki boyalar, kullanılan hareketli fırça darbeleri ile duyguların önemini vurgularken, kadın figürünün rastlantısal deformasyonu ise göz önünde olan, fakat ilgisiz kalınan kadını nesneleştirmiştir.

Pop Art Örnekleri

Peter Blake

 Resim: Peter Blake: Sammy Davis’in Portresi. 1960.

Peter Blake, 1950’lerde yükselen kültürü yansıtan bir çalışma olarak yapmış olduğu bu portre çalışmasında, basit düzenlemelerde perspektife dikkat edilmeden resim yüzeyi geometrik sekilerle bölünerek görsel bir etki yaratılmaya çalışmıştır. 

Geometrik sekiler içerisinde bulunan ve muhtemelen portresi yapılan sahsa ait olan görüntüler günlük hayatının karelere aktarılmasıyla sinema veya video unsuruna atıfta bulunmuş ve doğalcı bir üsluba yönelmiştir. Ressam çalışmasında renk dengesini film karelerine göre tonlama yaparak kullanmıştır.

Richard Hamilton

Resim: Richard Hamilton: Dieter Roth’un Portresi. 1998.

Resimlerinde çağdaş medyanın, popüler kültürün ve reklam dünyasının simgelerini kullanan Richard Hamilton, alaycı ve ironik bir anlatım yolu seçer.

Hamilton kitle kültürünün saptanmasında, kitlenin günlük kullanım alışkanlıklarını çalışmalarında bir araya getirirken, fotoğrafa başvurmuştur.

Roy Lichtenstein

Resim: Roy Lichtenstein: Ağlayan Kız.

1964. Tuval üzerine manga, 116.8 x 116.8 cm. Milwaukee Sanat Müzesi, , Wisconsin.

 Çizgi romanlardan seçtiği bir kesiti alıp, büyüterek resimlerini oluşturan Roy Lichtenstein, güncel ve popüler konu, olay ve kahramanları büyük bir yalınlık içinde resmeder. Coşkulu bir dille, çizgi roman görüntülerini büyüterek, bu çizgilerdeki belirgin ve sert grafiksel özellikleri, daha abartılı bir bicimde vurgularken kendine has teknikler olan temel renkler, Benday nokta şablonları, şeritler ve güçlü kontur çizgilerini kullanması, Lichtenstein’in resimlerinin özelliğidir.

Andry Warhol Eserleri

 Resim6: Andy Warhol: Oto-portre.1966. Kağıt üzerine elek baskı, 57.2 x 57.2 cm. Modern Sanat Müzesi, New York.

   Ressam, grafik sanatçısı ve film yönetmeni olan Andy Warhol için tüketim toplumu, tükenmek bilmeyen bir esin kaynağıdır. Warhol elek baskı tekniği ile yaptığı portreleriyle ulaşılmaz olanı kitle kültürünün tüketim malzemesi haline getirmeyi amaçlamıştır. Donemin unlu aktristi Marilyn Monroe’nun portresini yaparak başladığı ‘Her eve bir Marlyn’ sloganıyla portreleri tüketim malzemesi haline getirmiştir.

James Rosenquist

Resim: James Rosenquist: Marilyn Monroe, I.

1962. TÜSY, 236.2 x 183.3 cm., Modern Sanat Müzesi, New York.

   Bir diğer Pop-art sanatçısı, Amerikan toplumunda reklam unsurunu kullanarak yaptığı çalışmalarıyla James Rosenquist, tüketim nesnelerini göz önünde bulundurarak alaycı ve ironim çalışmalarla insanları düşündürmeye çalışmıştır. Düz ve kışkırtıcı renklerle boyadığı resimleriyle, resmin kent kültürünün vazgeçilmezi olan reklamcılığın bir simgesi haline geldiğinin altını çizmeye çalışmıştır. 

Op Art Sanatı

Maurits Cornelius Escher

   Taslaklar çizen, kitap ilistirasyonları yapan, tasarımcılık ve bunun yanında mühürler de yapan çok yönlü bir sanatçı olan M. C. Escher, bir sekil yada objenin tamamen bir baksa objeye dönüşmesini anlatan metamorfoz düşüncesi ile yaptığı çalışmalarında, ışığın etkisinden yararlanmak için çoğunlukla siyah-beyaz karşıtlığını kullanmış ve resme aynı anda yukarıdan ve aşağıdan bakılmasını sağlamıştır. 

 Resim: Maurits Cornelius Escher: Portreler.

Çalışmalarında figürü ve portreyi farklı bir acıdan ele alan Escher, metafizik bir mekanda, birbirinin devamıymış gibi sonsuza dek devam edecek, sarmal helezonlardan oluşturduğu portreleri ile dikkati çeker. (AYDIN, Naciye, (2008). 20. Yy’da Portre Sanatı (Yüksek Lisans Tezi),81-82). 

PERFORMANS SANATI

Orlan

Orlan, “sanat yapmak pis bir iştir, ama biri çıkıp bunu yapmak zorunda” der ve üstlendiği bu kirli işi kelimenin en inanılmaz anlamıyla kendi vücudunu kullanarak yapar. ‘Carnal Art’** olarak adlandırdığı sanatsal performanslarında Orlan, erkek iktidarının güzellik kavramını ve modern batı toplumlarında kadın öznesinin kuruluşunu eleştirmek için bir dizi estetik ameliyatla vücudunu ve yüzünü yeniden biçimlendirir. 

Rudolf Schwarzkogler

Resim10: Rudolf Schwarzkogler

Bastırılmış arzuları bırakmadan ve genellikle geleneksel yetkilileri altüst eden ve tabuları kıran eylemler yoluyla katartik bir farkındalık oluşturması amaçlanır, törensel performanslar veya eylemler yarattır. Eylemler ilk boyama aktivitesi ile ilişkili olarak düşünülmüştür.

Kan ve gıda boyası, sanatçıların organları ile birlikte kullanılan yaygın malzemelerdir. 

Otto Muehl

Resim11: Otto Muehl

Muehl kısa kariyerinin içine geleneksel sanat tekniklerinin göz ardı gecikmedi. O performans sanatını kucakladı ve kısa filmler oluşturmak için. Çalışmalarında boya, süt, gıda, kan ve her zaman çıplak ve genellikle cinsel eylemlere katılan taze kesilmiş hayvanların organlarını kullandı.

Konusu ise insanlardır.Yapmış olduğu çalışmalar kamu tüketiminde yasaklandı ve kamu ahlakına ve güvenliğine tehdit olarak gösterildi.

Hermann Nitsch

Resim: Hermann Nitsch

Hermann Nitsch çalışmaları din ve yaratıcılık törel maneviyat arasında paralellikler çizer.

Ağır antik felsefe ve muhalif Hıristiyan teolojisi sorgulama yerleşmiş, o aktif acı ve şefkat, ilkel içgüdü ve antik ayini bir kucaklayan yoluyla ruhani serbest bırakılması ve aydınlanma için bir titizlikle disiplinli arayışı ile katarsis istiyor.

Chris Burden

Resim: Chris Burden,

You’ll Never See My Face İn Kansas City, 1971

Yaptığı işler bedene zarar verme düşüncesi çerçevesinde Schwarzkopler’in yaptıklarına benzetilir.

Joseph Beuys

Resim: Joseph Beuys, Ölü Bir Tavşana Resim Nasıl Anlatılır,

1965, Performans, Schmela Galerisi, Düsseldorf, Almanya

Joseph Beuys, bu çalışma da yüzü bal ve altın varaklarla kaplı olan Beuys, kucağında taşıdığı ölü bir tavşanla sergi de dolaşıyor. 

Resimlere bakıp tavşana anlatır. Beuys ölü bir hayvan kullanıp yüzünün şeklini değiştirerek 2. Dünya Savaşında aldığı ciddi yaralara gönderme yapar.

Kavramsal Sanat

Keith Arnatt

Resim: Keith Arnatt, I’m A Real Artist

Kavramsal sanatta portre islenmemiştir, fakat kavramsal çalışmaları olan fotoğrafçı Keith Arnatt’ın “ I’M A REAL ARTIST”  çalışmasını kavramsal portre olarak kabul edebiliriz.

Edward Kienholz

Resim: Edward Kienholz

Amerikalı Edward Kienholz (1927-1994) çağdaşı olan Pop sanatçılarından daha sert ve daha kavramsal işler yapmıştır. Objelerini yine günlük yaşamın gereçlerinden, büyük ölçüde de hurda ve çöpten toplayan Kienholz’un çalışmalarına baktığımızda yabancılaşmayı, terk edilmişliği ve aynı zamanda resimsel öğelerin de ağırlıkta olduğu kompozisyonları görürüz. 

Kienholz işlerinde savaş, politika, eşitsizlik, fuhuş ve çocuk suiistimali gibi konuları işlemiştir. Kienholz resim ve heykelin ötesinde kompozisyonlarıyla izleyenleri de işlerine dahil etmiş ve düşündürmüştür.

Misha Gordin

Resim: Misha Gordin, Porteler

Amacı hep kendi kişisel duygu ve düşüncelerini fotoğraf ile anlatmanın yollarını bulmaktı. Kavramsal fotoğraf ile tanışmasından sonra ve bu güne kadar hep insan figürleri ile çalıştı. 

Her yarattığı biçim belirgin bir insan şekli idi ve tüm bu biçim arayışları kendi kişisel değişimi ve kendi hayatı ile görüşlerini yansıtıyordu.

Tom Deininger

 Resim: Tom Deininger, Marilyn

 Tom Deininger ve ne yapar derseniz; şöyle ki: İngiliz sanatçı Tom Deninger ,çöp sayılabilecek atık malzemelerden portreler yaratıyor. Malzemeleri içinde bantlar, enstrümanlar, motosiklet parçaları, kablolar gibi farklı nesneler bulunuyor. 

İşte buradan çıkarılacak derste bazılarımız; öylesine düşüncesizce doğayı katleder, tüketir… Ama bazılarımızsa gelir bunu gözümüze sokar!

Zaten yakında kendi çöplüğümüzde boğulacağız.Artık fazla tüketimin özendirilecek bir şey olmadığının,aksine ayıplanacak bir durum olduğunun farkına varsak mı? Ne dersiniz… 

Biraz farkındalık yaratmak umuduyla işte sanatçının bazı eserleri.

Kendel Geers

Resim: Kendell

Geers, Baskı

 Kendell Geers (1968 doğumlu) kışkırtıcı sanat gençliğinde sırasında Güney Afrika’da patlayıcı siyasi iklimi ve sokağın sert gerçekleri etkilenir.

Baskı “FF.V.II.” sanatçının çalışmalarının ana teması yatmaktadır. 

John Baldessari

Resim21: John Baldessari

 Baldessari gözler, dudaklar ve eller sanat tarihinde abartılı olarak sürekli işlenmiştir. Fakat çalışmalara bakıldığı zaman kulak ve burun ön plana çıkmamıştır. 

Örneğin; Van Gogh’ un kulağını kesmesi, Pinokyo’nun burnunun uzamasını dile getirmiştir. Kulak ve burunun nadiren işlendiğini söyler ve kendisini de bu düşünceyi değiştirmeyi hedefler.

Asamblaj Çalışmaları

Jason Mecier

 Resim22: Jason Mecier, Obama

Gençken dedesinin evinde olan resim, dokuma, heykel, kolaj, vitray ve mozaik çalışmalarından etkilenmiştir. Büyükannesinin onu hazır malzemeler ile resim yapmakta yönlendirmiş.

Eserlerinde atık malzemeleri kullanıyor ve ünlülerde portrelerinde kullanmak üzere kendi kullandıkları ürünleri yolluyorlar.

Kirkland

Resim23: Kirkland

3 Boyutlu çalışma resminde form hakkında düşünmeye başladı..  Kirkland çevre sanat yarışmasına katıldı. Geçirdiği bir kaza sonrası tüketici malzemelerden çağdaş toplulukları oluşturmaya başladı. 

O “boya” olarak atılmış nesneleri kullanarak, yeniden kullanarak, geri dönüşüm ve önemi mesajını iletmek için bu yol buldu. 

Enstalasyon Örnekleri

Jean Luc Cornec

Resim24: Jean Luc Cornec, Elips

Sanatçı bu eseri şöyle anlatıyor:

“Benim işlerim genelde bir çok öğenin birleşimiyle ortaya çıkar (kelimelerin, şekillerin, konseptlerin karışımı gibi…), burada da 2.80 m x 4.40 m’lik işim, Türk televizyon dizilerinde oynayan sanatçıların profillerinin karışımıyla oluştu; bu kişiler genelde “sterotip” kişiler, böylece onları karıştırarak, daha belirgin ve hatlı hale getiriyorum. 

Profillerin karşılıklı olmaları aralarında bir gerilime yol açıyor, ve aralarındaki ilişkiyi de sorguluyor, bu da zaten dizilerin o dramatik haline atıfta bulunuyor; profillerin değişik kombinasyonlarda olmaları, erkek-kadın…vs, çoğu zaman dizilerin de sürmesi için gerekli.” 

Levi Van Veluw

Resim25: Levi van Veluw, Manzara

Bu dönemin eserleri önceden belirlenmiş kavramı olmadan dürtüsel olarak üretildi  Eserlerini element transferleri oluşturarak yapmış ve nesne olarak portreyi kullanmıştır.

Manzara: Bu dört parçalı serisi, geleneksel manzara resmini yeniden yorumluyor. Arazi arsaları, ağaç kümelerinden oluşur. İki boyutlu formatı kaldırılır ve sanatçının kendi yüzünün üç boyutlu konturları üzerine girer.

Taze ve gerçeküstücülük kendisinin bir parçası olur ve romantik manzara resmine örnek verilir. Bu şekilde romantik manzara türü kendine portre perspektifinden yeniden incelenmiş olur.

Land Art

Jorge Rodriguez-Gerada

 Resim26: Jorge Rodriguez-Gerada, Wish

Jorge Rodriguez-Gerada tarafından yaratılan bu eser Birleşik Krallık’ta yapılan en büyük kara sanat portrelerinden biri. Sanatçının “Belfast çocuğunun umutlarını, hayallerini ve dileklerini” temsil ediyor diyerek “Wish” adını verdiği bu muhteşem görüntüyü tasvir etmek için,  30.000 ahşap mandal, 2.000 ton toprak ve 2.000 ton kum kullanıldı. 

Fotoğraf Sanatı

Cindy Cherman

Resim29: Cindy Cherman, Adsız No, 412     

Resim29: Cindy Cherman, AdsızNo, 22

1954 doğumlu Cindy Cherman, imajlarında kendini kullanarak, kadın sterotiplerini yansıtır. Bu fotoğraflarda bir çok farklı görünümde olan sanatçı, kadınların pasifize edilmiş, erkeklerin bakış açısıyla ele alınan imajını sorgular. 

Fotoğrafları post modernizm ekseni doğrultusunda gelişmiştir. Amacı kadını toplumda pasif hale getiren erkek bakışını yıkmaktır.

 Sherman’ın eserleri, kitlesel görsel kültürün, belli suretleri ve karakter tiplerini kolektif bilincimizin içine nasıl yerleştiğini gösterir.

Kadın kinliğinin yapılandırılışını ortaya çıkarır ancak bunu kitlesel kültürel imgelemi kullanıp kendini röntgenci arzunun nesnesi yaparak başarır.

Shirin Neshat

 Resim30:Asi Silence  (1994). S & B RC baskı ve mürekkep, Cynthia Preston. Fotoğraf

İran’ da var olan islami kökencilik ve militanlığı ile ilgili kavramlar üzerine araştırmalar yapmış ve yaşadığı kültür ve büyüdüğü devrin tutarsızlığını, kadın portreleri üzerinde göstermiştir. Allah’ın Kadınları Serisinde.

Eserlerinde sosyal, kültürel ve dini kodları Müslümanlar toplumlarda erkek ve kadın gibi karşıtlıklar ve karmaşıklığı ele almıştır. Kadın&Erkek, Siyah&Beyaz, Işık&Karanlık vb.

Neshat çalışmaları çağdaş İslami toplumlarda kadınların deneyim, sosyal, politik ve psikolojik boyutlarını ele almaktadır. Neshat aktif İslam’ın basmakalıp temsillerini direnmesine rağmen, onun sanatsal hedefleri açıkça polemik değildir. Aksine, onu tüm işleri dünyada Müslüman kadınların kimliğini şekillendiren karmaşık entelektüel ve dini güçleri tanır. 

Farsça şiir ve hat kullanma o böyle şehitlik, sürgün alanı, kimlik ve kadınlık sorunları gibi kavramları incelenmiştir.